Fatiha suresi, Kur’an-ı Kerim’in ilk ve en faziletli suresidir. Bu sure, Allah’ın ismiyle başlar, hamd, rahmet, hesap, ibadet, yardım, hidayet ve nimet gibi temel kavramları içerir. Fatiha suresi, aynı zamanda bir dua, bir övgü, bir inanç ve bir amel beyanıdır. Fatiha suresinin okunuşu, anlamı, fazileti ve tefsiri bu yazıda detaylı olarak anlatılmaktadır.
Fatiha suresi, Kur’an-ı Kerim’in ilk suresi olmakla birlikte, aynı zamanda bir duadır. Bu nedenle Fatiha okunduktan sonra “amin” denir. Amin demek; “Dualarımızı kabul buyur, böyle olsun, bizi eli boş çevirme” anlamlarına gelir. Amin demek Fatiha suresine ait değildir ve bir ayet de değildir. Birçok hadiste Peygamber Efendimiz’in (sav) Fatiha’dan sonra “amin” dediği ve böyle denilmesini öğütlediği ifade edilmiştir.
Fatiha kelime anlamı olarak “ilk, başlangıç, açan” demektir. Kur’an-ı Kerim Fatiha’dan başlandığı için bu adı almıştır. Surenin ayrıca, “Ümmü’l-Kitab” (Kitabın özü) “es-Seb’ul-Mesânî” (Tekrarlanan yedi ayet) , “el-Esâs”,“el-Vâfiye”, “el-Kâfiye”, “el-Kenz”, “eş-Şifâ”, “eş-Şükr” ve “es-Salât” gibi başka adları da vardır2. Kur’an’ın içerdiği esaslar öz olarak Fatiha’da vardır. Zira övgü ve yüceltilmeye lâyık bir tek Allah’ın varlığı, onun hâkimiyeti, tek mabut oluşu, kulluğun ancak O’na yapılıp O’ndan yardım isteneceği, bu surede özlü bir şekilde ifade edilir.
Fatiha suresinin okunuşu şöyledir:
1- Bismillâhi’r-Rahmâni’r-Rahîm.
2- Elhamdulillâhi Rabbi’l-âlemîn.
3- Er-Rahmâni’r-Rahîm.
4- Mâliki yevmi’d-dîn.
5- İyyâke na’budu ve iyyâke neste’în.
6- İhdine’s-sırâta’l-mustakîm.
7- Sırâta’l-lezîne en’amte aleyhim. Ğayri’l-meğdûbi aleyhim ve le’d-dâllîn.
Fatiha suresinin anlamı, meali şöyledir:
1- Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla.
2- Hamd; Âlemlerin Rabbi olan Allah’a aittir.
3- (O Allah) Rahmân ve Rahîm’dir.
4- Din (ödül ve ceza) gününün sahibidir.
5- (Ey Allah’ım) Biz yalnızca Sana ibadet eder ve yalnızca Sen’den yardım dileriz.
6- Bizi dosdoğru yola ilet.
7- Kendilerine nimet verdiğin kimselerin yoluna ilet, gazaba uğrayanların ve sapıkların yoluna değil.
Fatiha suresinin fazileti o kadar çoktur ki, hakkında bir çok hadis rivayet edilmiştir. Peygamber Efendimiz’in (S.a.v.) hadis-i şerifine göre; “Zikrin en üstünü ‘lâ ilâhe illallah’, duanın en yücesi ‘elhamdülillâh’tır” . Ebû Hüreyre (ra) rivayetine göre: Resulullah (s.a.v) buyurdular ki: “Kim Fatiha şerife suresini okumadan namaz kılarsa bilsin ki bu namaz nakıstır, eksiktir.” . Surenin şifa özelliği hadislerde belirtilmiştir; “Fatiha’yı okumak bütün dertlere devadır. Her nevi zehire karşı şifadır” . Fatiha suresi faziletlerinden biride nazarlardan korumasıdır; “Fatiha ile Ayetel kürsiyi okuyana, o gün nazar değmez” . Kur’an’ın en büyük ve faziletli suresi Fatiha olduğu için ölmüşlerimizin arkasından da okunur. “Sizden biri vefât ettiğinde onu fazla bekletmeyin!” .
Fatiha suresinin tefsiri hakkında ise şunlar söylenebilir: Bu sure ilâhî kitabın bütün amaçlarını; getirdiği mâna, bilgi ve hükümleri özet halinde ihtiva etmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’in gönderiliş amacı insanların dünya hayatını düzene koymak ve iyi (ilâhî irade, rızâ ve düzene uygun) bir dünya hayatından sonra ebedî saadeti sağlamaktır.
Bu amaca ulaşabilmek için: 1. Emir ve yasaklara ihtiyaç vardır. 2. Bu emir ve yasakların hayata geçmesi, bunların kaynağının “yaratıcı, varlığı zaruri, kemal sıfatlarına sahip, her çeşit eksiklik ve kusurdan uzak bulunan Allah” olduğunun bilinmesine bağlıdır. 3. Bu imanı, bu bilgi ve şuuru desteklemek üzere de mükâfat ve ceza vaadi gerekir. Fatiha suresi, bütün bunları ya sözü veya özüyle ihtiva etmektedir ya da bu konularda aklın önünü açarak ona ışık tutmaktadır.