Malazgirt Meydan Muharebesi, 26 Ağustos 1071 tarihinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu hükümdarı Alp Arslan ile Bizans İmparatorluğu hükümdarı Bizans İmparatoru Romen Diyojen arasında gerçekleşen muharebedir. Alp Arslan’ın kesin zaferi ile sonuçlanan bu muharebe, “Türklere Anadolu’nun kapılarını açan son muharebe” olarak bilinir.
Malazgirt Savaşı, Türklerin bütün dünyaya güçlerini göstermeleri açısından çok önemlidir. Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Sultan Muhammed Alpaslan komutasındaki 50 bin kişi, Bizans İmparatoru Diyojen komutasındaki 200 bin kişiyi Malazgirt Ovası’nda yenmiştir.
Malazgirt Savaşının Nedeni
Malazgirt Savaşının birçok önemli nedeni vardır. Bunlardan ilki Tuğrul Bey ile Alparslan’ın sürekli olarak Anadolu’ya akın düzenlemeleri ilk nedendir. Bunun yanında Selçuklular göçebe halde yaşayan oğuzları Anadolu’dan çıkarmak istemişlerdir. Aynı zamanda burada ki Bizans hakimiyetinin de kırılmak istemesi nedenlerdendir. Anadolu topraklarının veriminin yüksek olması ve Türklerin de buraya yerleşmek istemesi yine savaşın sonuçları arasında yer almaktadır. Bir diğer neden de Bizans’ın Pasinler Savaşının yenilgisini atmak istemesidir.
Nasıl Kazanıldı?
İlk olarak, Bizans İmparatorluğunun geleneksel imparatorluk refleksiyle hareket ettiği söylenebilir. Bizans İmparatoru Diyojen, ordusunun sayısal çoğunluğunu ve imparatorluğun geçmişinden gelen ideolojik üstünlüğünü zaferi kazanmak için yeterli görmüştü. Ancak bu büyük bir stratejik hataydı.
Bizanstaki bu üstünlük duygusu, Türklerin klasik savaş taktiği olan “Ric’at Taktiği” ya da diğer adıyla “Turan Taktiği” nin Malazgirt meydanında da kolaylıkla uygulamasını sağlamıştı. Sultan Alparslan, bir kısım atlı kuvvetlerini küçük bir yarma vadi boyunca pusuya yatırırken bizzat kumanda edeceği bir grup askerini ise merkez hattına yerleştirmişti. Bu askerler, sahte kaçış harekâtı ile başlarında kendinden oldukça emin Romanos Diyojen’in bulunduğu Bizans merkez kuvvetlerini peşlerine düşürerek pusudaki birliklerin önüne çekmeyi başardılar.
Böylece pusudaki Selçuklu atlıları önlerine düşen Bizans ordusuna karşı saldırıya geçtiler. Bu atlılar, dörtnala giden at üzerinde inanılmaz bir hızla ve isabetle üst üste ok atabilen üst düzey okçulardan oluşmaktaydı bu özellikleriyle Bizans ordusu üzerinde yıkıcı bir etki yaptılar.
Alparslan da çekilmekte olan kendi kuvvetlerini geri çevirerek hücuma kaldırınca, Bizans ordusu için yapacak pek fazla bir şey kalmamıştı. Öte yandan Bizans ordusunun önemli bir bölümünü oluşturan Türk kökenli paralı askerler de savaş esnasında Selçuklu tarafına geçince Bizans ordusu tamamen dağıldı.
Sonuçta Bizanslılar ağır bir yenilgiye uğradı. Bizans ordusunun büyük bir kısmı kılıçtan geçirilirken; başta İmparator Diyojen olmak üzere çok sayıda general esir alındı. Çok az asker kaçarak canını kurtarabilmişti.
Peki Kazandığımız Savaşın Sonucunda Ne Oldu?
Alparslan, savaşı kazanmasının ardından, savaş sırasında esir edilen İmparator Romanus Diogenes ile bir antlaşma yaptı.
Yapılan antlaşmaya göre;
- İmparator kendi kurtuluş bedeli olarak 1,5 milyon altın verecek,
- Bizans, Selçuklu Devletine her sene 360.000 altın vergi ödeyecek.
- Bizans’ın elinde bulunan bütün Müslüman esirler serbest bırakılacak,
- Bizanslılar gereken durumlarda Selçuklular’a askerî yardımda bulunacak.
- İmparator kızlarından birini sultanın oğluna nikâhlayacak ve
- Antakya, Urfa, Menbic ve Malazgirt Selçuklular’a bırakılacaktı.
Barış antlaşmasının imzalanmasından sonra Alparslan, Roman Diyojen’in Konstantinopolis’e gitmesine izin verdi. Ancak yenilgi haberini alan Bizans Senatosu, çoktan Romanos Diogenes’i tahttan indirip yerine üvey oğlu VII. Mikhail Dukas’ı imparator ilân etmişti. Roman Diyojen ise Kütahya’ya götürülerek gözlerine mil çekildi ve bir süre sonra da kapatıldığı zindanda öldü.
Malazgirt Savaşı Sonrası Kurulan Beylikler
Malazgirt Savaşı’nın hemen ardından özellikle Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesinde kurulmuş olan bu beyliklere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri adı verilmiştir. Malazgirt Savaşı sonrası kurulan beylikler, kuruldukları yer ve tarihler:
- Çaka Beyliği (İzmir – 1081)
- Ahlatşahlar (Sökmenliler) Beyliği (Ahlat – 1110)
- Artuklu Beyliği (Mardin – 1102)
- Danişmentliler Beyliği (Sivas – 1071)
- Dilmaçoğulları Beyliği (Bitlis – 1085)
- İnaloğulları Beyliği (Diyarbakır – 1095)
- Mengüçlü Beyliği (Erzincan – 1080)
- Saltuklu Beyliği (Erzurum – 1072)
- Çubukoğulları Beyliği (Harput – 1085)
- Tanrıvermiş Beyliği (Efes – 1074)
